Wat is ‘professioneel’?
In de recentste aflevering van Marathoninterview spreken Nadia Moussaid en Hans Ulrich Jessurun d’Oliveira onder andere over het huidige politieke landschap en de term ‘omvolking’ die het publieke debat domineerde de afgelopen weken. Ze spreken over wat het betekent en dat de term misschien nu wel is ingeslikt, zoals d’Oliveira zelf omschrijft, maar dat er op andere manieren hetzelfde idee alsnog wordt verkondigt. Op een gegeven moment deelt Moussaid dat het haar emotioneel maakt en enkele tellen later is dat ook te zien aan haar gezicht. “Nou, dat is natuurlijk totaal onprofessioneel,” zegt ze over haar eigen emoties. Haar eigen emoties en terechte zorgen zet ze weg als onprofessioneel, omdat ze daar in de rol van journalist zit. Maar wat is professioneel? En wie bepaalt wat professionaliteit is?
De heersende notie van professionaliteit stelt dat we delen van onszelf moeten ontkennen of wegstoppen omdat het kapitalisme bepaalt wat toelaatbaar is en wat niet. Emoties tonen op de werkvloer zouden onprofessioneel zijn. We mogen ze niet voelen, of in ieder geval niet tonen. Emoties zouden te allen tijde onderdanig zijn aan de ratio. Iets wat ook niet mogelijk is, want uitschakeling van het emotionele gedeelte van het brein leidt tot een verstoorde besluitvorming, aldus de neuropsychologie.
Ook specifieke haar- en klederdracht is wel of juist niet toegestaan in een ‘professionele’ context. Op veel werkvloeren wordt het niet gewaardeerd wanneer mensen met een ‘niet-westerse’ achtergrond zichtbaar uiting geven aan hun culturele achtergrond. Men moet zich juist conformeren aan Europese schoonheidsidealen en rondlopen in een blazer of geheel in een driedelig of mantelpak. Tatoeages en piercings moeten bedekt worden. De lijst gaat door en er zijn meer dan genoeg situaties te bedenken waarin iemand wordt afgestraft omdat die niet voldoet aan de heersende norm van wat professioneel zou zijn.
In hoeverre belemmert dit het functioneren van mensen? Is Nadia Moussaid opeens een ‘slechte’ journalist wanneer ze ruimte geeft aan haar emoties binnen een gesprek dat gaat over iets wat haar bestaan raakt? Is het aantoonbaar dat haar werk daaronder lijdt? Of is het juist iets wat haar, en vele anderen met haar, wordt aangepraat zodat zij geen ruimte mag geven aan die emoties en daarmee geen ruimte mag en kan pakken voor haarzelf? Deze manier van professionaliteit uitdragen, is niks anders dan het creëren en in stand houden van ongelijke machtsverhoudingen door voor anderen te bepalen wat zij wel en niet mogen tonen, dragen of doen.
Het is tijd dat we van die definitie van professionaliteit afstappen. Of misschien radicaler: het hele idee van professionaliteit mag uit het raam gegooid worden. Hoe kunnen we van onszelf of van anderen verwachten om onderdelen van iemands identiteit, van iemands mens zijn weg te stoppen? Hoe verwachten we van mensen om onderdelen van henzelf te ontkennen? Mensen sluiten zichzelf vaak op in mentale en emotionele kooien om als een soort leeg, ‘neutraal’ en grijs omhulsel te functioneren binnen een bepaalde (werk)context. Emoties zijn normaal. De culturen die ons vormen en die wij vormen, zijn normaal en onderdeel van ons.
